Ajurwedyjska sztuka równowagi, czyli jak zapobiegać zimowym chorobom

Jesień i zima. Człowiek wyziębiony, pozbawiony słonecznego ciepła i światła, staje się podatny na infekcje i zaczyna chorować. Wg ajurwedy oznacza to brak równowagi bioenergetycznej w organizmie. Bo pojęcie choroby jako takiej w tym starożytnym, holistycznym systemie medycznym nie istnieje.

Leczenie polega na przywróceniu harmonii dzięki właściwej diecie, zabiegom, ćwiczeniom, czyli praktyce asan i właściwemu oddychaniu, oraz ziołom.

Ajurweda ma co najmniej trzy tysiące lat; niektórzy twierdzą, że więcej niż pięć tysięcy. Jej nazwa w sanskrycie to wiedza o życiu. Zajmuje się wszelkimi aspektami zdrowia - fizycznym, psychicznym i duchowym. Zdobycze ajurwedy doceniła współczesna medycyna; od 1979 r. jest uznawana przez Światową Organizację Zdrowia. Lekarze, którzy ajurwedę praktykują, twierdzą, że jest nie tyle sposobem leczenia, co sposobem na życie.

Wedyjskie wersety

"Każdy oczekuje, że w jakimś okresie swego życia zachoruje, wydaje się to oczywiste. Mędrcy Ajurwedy patrzą na życie w inny sposób. Słynny wedyjski werset brzmi: »Obowiązkiem każdego z nas wobec reszty ludzkości jest zachowanie zdrowia doskonałego, stanowimy bowiem fale na oceanie świadomości i gdy jesteśmy nawet lekko chorzy, burzymy harmonię Wszechświata«" - napisał w książce pt. "Zdrowie doskonałe" dr Deepak Chopra.

Jak dalej tłumaczy Chopra, "W innym wedyjskim wersecie czytamy: »Wewnętrzna inteligencja ciała to podstawowy i najwyższy geniusz natury. Odzwierciedla mądrość kosmosu«. Ten geniusz jest wewnątrz ciebie, jest częścią wewnętrznego planu, który nie może być wymazany. Na poziomie mechaniki kwantowej nie ma ostrych granic oddzielających cię od reszty Wszechświata. Każdy z nas balansuje między nieskończonością a skończonością. Te same protony będące wewnątrz gwiazd, żyjące co najmniej pięć miliardów lat, znajdują się w naszych ciałach".

Żywioły, dosze i energia

Ajurweda jest systemem złożonym, wielopoziomowym. Trudo ją zrozumieć, gdy przejrzy się pobieżnie jeden z licznych podręczników. Trzeba się w nią zagłębić. Dobrze też oddać się w ręce lekarza, który ją zna i stosuje. System ten pomaga człowiekowi zrozumieć, kim jest - na poziomie ciała i umysłu.

U podstaw ajurwedy leży założenie, że każdy człowiek ma w sobie pięć elementów: wodę, powietrze, przestrzeń, ogień i ziemię i jest tych elementów unikatową kombinacją. Pięć elementów tworzy w organizmie trzy rodzaje energii biologicznej, zwane doszami, które nazywają się vata, pitta i kapha.

Vata jest związaną z żywiołem powietrza, pitta - ognia, a kapha - wody i ziemi. Gdy poznamy naszą doszę, lub odpowiadającą nam kombinację dosz, bo czyste typy występują raczej rzadko, dostajemy praktyczną instrukcję obsługi naszego organizmu. Ważne są także pojęcie agni i ama. Agni to ogień trawienny, czyli w naszym rozumieniu metabolizm. Jeśli działa prawidłowo, zachowana jest równowaga, system immunologiczny spełnia swoje zadanie. Agni to także twórczy płomień, który pozwala rozwijać się światu. Z kolei ama to toksyczne substancje, które odkładają się w naszym ciele, to co niestrawione, nie przyswojone, zbędne.

Dr Deepak Chopra w w książce "Zdrowie doskonałe" porównuje ajurwedę do fizyki kwantowej. "Kwant jest niewidzialną wibracją - duchem energii - czekającym na przybranie fizycznej formy. Według Ajurwedy to samo dotyczy ludzkiego ciała - zanim zacznie ono zrastać się w impulsy energii i cząsteczki materii, przybiera najpierw formę intensywnych, acz niewidzialnych wibracji, nazwanych fluktuacjami kwantowymi". I tę mechanikę kwantową ciała trzeba odkryć, wsłuchać się w informacje, które dostajemy z wnętrza siebie.

Gdy zimno, wilgotno i ciemno

Ajurweda pomaga równoważyć wpływ pór roku na ciało. Późna jesień i zima to sezon vata. Wilgoć i zimno wzmagają kapha, zwiększa się podatność na przeziębienia, grypę, choroby układu oddechowego. Żeby utrzymać równowagę w organizmie, czyli nie doprowadzić do choroby, warto wybierać jedzenie ciepłe i odżywcze, dobrze ugotowane i łatwe do strawienia. Polecane są gęste zupy, orzechy, zboża, kasze, warzywa strączkowe, warzywa gotowane. Musi być nam ciepło wewnętrznie i zewnętrznie.

Zimą rośnie apetyt, wzmaga się agni. Tak organizm broni się przed chłodem. Nic się więc nie stanie jeśli będziemy jeść trochę więcej niż zwykle i delikatnie przybierzemy na wadze.

Smaki i zioła

Ajurweda przywraca równowagę organizmu dzięki umiejętnie dobranym ziołom i jedzeniu. Tu trzeba wprowadzić jeszcze jedno ajurwedyczne pojęcie, czyli ojas. To subtelna substancja, która jest ekstrahowana z pożywienia po jego dokładnym strawieniu. Wpływa pozytywnie na ciało i umysł. Idealna jest tu dieta sattwiczna (sattwa - czystość lub dążenie do rozwoju), na którą składa się jedzenie świeże, łagodzące, lekkie i łatwe do strawienia. Takie, które równoważy sześć smaków - słodki, kwaśny, słony, ostry, gorzki i cierpki (garbniki). Każdy z nich działa równocześnie na ciało i na umysł człowieka.

Smak słodki to smak młodości, odżywienia i ujędrnienia. Jest wilgotny, ochładzający i ciężki, dobrze działa na nos, jamę ustną, gardło. Wśród słodkich ziół, które stosuje ajurweda, znajdziemy używane przez nasze babki na przeziębienia prawoślaz i babkę płesznik.

Smak kwaśny jest rozgrzewającym pobudza metabolizm i krążenie. Znaleźć go możemy m.in. w owocach głogu, cytrynie, malinach i dzikiej róży. Smak słony, jest także rozgrzewający i pobudzający i jest smakiem minerałów. W nadmiarze, jak dobrze wiemy, szkodzi.

Smak ostry działa pobudzająco na jamę ustną, ułatwia trawienie, działa napotnie i wykrztuśnie. Zioła o ostrym smaku to m..in. eukaliptus, mięta, pieprz kajeński, kardamon, cynamon, imbir, chrzan, kolendra, bazylia. Zioła napotne pobudzają organizm i intensyfikują jego systemy obronne.

Smak gorzki osłabia gorączkę, działa przeciwzapalnie i antybakteryjnie. Najważniejsze gorzkie zioła to m.in. echinacea, mniszek lekarski, chininowiec, aloes.

Mikstury i napary

Przeziębienia i kaszel są typu kapha - jeśli flegma jest obfita i przejrzysta - lub pitta, z gęstą, żółtą flegmą. Pomagają wtedy zioła o działaniu wykrztuśnym. Ajurweda z powodzeniem łączy słodkie zioła wzmacniające płuca z wykrztuśnymi. I tak np. imbir łączy z lukrecją. Zioła wykrztuśne wysuszające to m.in. kardamon, cynamon, goździk, suszony imbir, dziki imbir, skórka z pomarańczy. Zioła wykrztuśne nawilżające to m.in. siemię lniane, prawoślaz, siemię lniane i korzeń żywokostu. Kaszel łagodzą m.in. eukaliptus, podbiał, tymianek i dziewanna.

Leczniczo na przeziębienia ajurweda proponuje np. taką miksturę. Bierzemy po łyżeczce utartego imbiru, lukrecji oraz cynamonu i gotujemy to w litrze wody przez 10 minut. Gdy płyn przestygnie, słodzimy go odrobina miodu i pijemy szklankę co trzy godziny. Dobra jest też herbata imbirowa lub sok ze świeżego imbiru zmieszany z miodem.

Ból gardła łagodzi płukanka przygotowana z rozpuszczonej w wodzie mieszkanki sproszkowanej woskownicy i szałwii. Ulgę może też przynosić ssanie goździków .

Z przeziębieniem pomaga też walczyć np. wywar z imbiru i lukrecji. Na katar i kaszel łagodząco działają inhalacje naparami ziołowymi, np. z rumianku, do którego dodamy kilka kropli olejku eterycznego, np. eukaliptusowego.

Korzystałam z książek: "Zdrowie doskonałe" Deepaka Chopry w tłumaczeniu Mai Błaszczyszyn (W.A.B. 1996) i "Joga ziół" Davida Frawleya i Vasanta Lada w tłumaczeniu Anny Boniszewskiej (a-ajurweda.pl, 2016).