Rozdzielenie i jedność - ciało, umysł i duch w praktyce jogi. Piotr Künstler - część II
Kalendarium Wydarzeń
Bądź w kontakcie
Wyszukiwarka Wydarzeń

Organizujesz wydarzenie?
 Dodaj je do naszego kalendarza!

Informacje Specjalne

pokaż wszystkie

Informacje

Organizujesz wydarzenie?
 Dodaj je do naszego kalendarza!

pokaż wszystkie

Partnerskie szkoły jogi

Rozdzielenie i jedność - ciało, umysł i duch w praktyce jogi. Piotr Künstler - część II

środa, 18 lipca 2007

Piotr Künstler

Gdy rozpoczynamy praktykę hatha-jogi pierwszym doświadczeniem jakie spotykamy jest intensywne ćwiczenie ciała. Przyjmując na macie kolejne pozycje jogi (asany) rozciągamy i wzmacniamy mięśnie, zginamy i prostujemy stawy... Ale czy hatha-joga jest tylko gimnastyką ciała? Czy chodzi tylko o to, aby nasze ciała takie, jakie je znamy składające się z komórek, tkanek i narządów, stały się sprawne i zdrowe? Co z naszymi emocjami? Co z naszym poczuciem wartości i sensu życia? Czy praktykując jogę dotykamy tych, jakże ważnych, sfer naszego życia? W pierwszej części artykułu przedstawiłem perspektywę, z jakiej postrzegamy dzisiaj nasze ciało umysł i ducha oraz co spowodowało takie, a nie inne widzenie. Teraz, nakreślę obraz tego, jak joga postrzega człowieka oraz jak praktyka poszerza perspektywę widzenia świata.

JEDNOŚĆ

Nauka jogi wpisuje się w holistyczny nurt widzenia człowieka. Oznacza to całościowe podejście obejmujące wszystkie aspekty naszej egzystencji. Joga została rozwinięta i udoskonalona przez starożytnych mędrców, którzy dokładnie studiowali wpływ asan na człowieka - nie tylko na ciało fizyczne, ale również na cały wymiar psychiczny i duchowy. Wiedza ta, choć nie jest częścią klasycznej raja-jogi opisanej w jogasutrach przez Patańjalego, stanowi część spuścizny jogicznej i jest integralnym elementem praktyki, do którego odwołują się również współcześni nauczyciele.
Starożytni mędrcy indyjscy przedstawiają w tekstach dogłębną wiedzę dotyczącą budowy ciała człowieka. Podstawą tej nauki jest doktryna pięciu powłok (kośa) opisana w Taittrija-upaniszadzie, jednym z najwcześniejszych duchowych objaśnień zawartych w wedach. Razem z przedstawioną w Maitrajanija-upaniszadzie koncepcją ciała (śarira) tworzą model anatomii ludzkiej stanowiący podstawowe odniesienie w praktyce hatha-jogi.

CIAŁA (ŚARIRA)

Model ten obejmuje całość egzystencji ze wszystkimi jej zjawiskami. Jest daleko szerszy niż to, co zwykliśmy rozumieć pod pojęciem anatomii (działu biologii zajmującego się budową i kształtem żywych organizmów). Sthula-śarira, czyli ciało fizyczne (grubomaterialne) stanowi tylko jeden z trzech wyróżnianych poziomów. Pozostałe to suksama-śarira, czyli ciało indywidualne (subtelne) oraz karana-śarira, czyli ciało przyczynowe. Mędrcy dokonują dalej jeszcze subtelniejszego podziału wyróżniając pięć powłok (kośa).

POWŁOKI (KOŚA)

Ciało fizyczne (sthula-śarira) obejmuje powłokę anatomiczną - anna-maya-kośa tworzącą podstawowy zrąb struktury ciała wraz ze wszystkimi procesami fizjologicznymi. Mistrzowie jogi mówią, że jest to powłoka zbudowana z pokarmu, który spożywamy.

Ciało indwidualne (suksama- śarira) obejmuje trzy powłoki:

- prana-maya-kośa - powłoka siły życiowej. Prana - oznacza siłę życiową, ale również oddech. To subtelna energia kosmiczna przenikająca i odżywiająca nasze ciało, będąca żywą psycho-fizyczną energią podobną do pneumy w starożytnej filozofii greckiej. Na poziomie fizycznym prana przejawia się jako oddech zasilający nasze ciała z każdym wdechem. Powłoka ta obejmuje z jednej strony samą energię życiową, którą rozróżnia się na pięć aspektów, z drugiej sieć 72 000 kanałów energetycznych (nadi), którymi prana krążąc po ciele odżywia każdy narząd i komórkę.

- mano-maya-kośa - powłoka psychologiczna. Obejmuje część zjawisk świadomości (citta) związanych z niższym umysłem (manas). Manas odpowiada za porządkowanie informacji przekazywanych przez zmysły i jest z nimi bardzo związany. Natura niższego umysłu jest wolicjonalna (związana z siłą woli) i przejawia się jako pragnienia. Stąd manas jest również źródłem emocji oraz uczuć.

- vijna-maya-kośa - powłoka wiedzy. Obejmuje część zjawisk świadomości (citta) tworzących tak zwany wyższy umysł albo umysł intuicyjny (buddhi). Buddhi jest najwyższym, czy też najgłębszym, aspektem ludzkiej psychiki oznaczającym najwyższą mądrość lub wiedzę. Buddhi umożliwia powstanie względnego podmiotu poznania i rozróżnienia owych podmiotów, dlatego bywa określany jako inteligencja . Buddhi jest poznaniem rozumianym jako doświadczanie rzeczy takimi jakie są.
Ciało przyczynowe (karana-śarira) zawiera najsubtelniejszą powłokę - ananda-maya-kośa, zwaną powłoką szczęśliwości lub błogości. Jest to powłoka utożsamiana z transcendentalnym wymiarem rzeczywistości. Stanowi ostatnią osłonę okrywającą transcendentną Jaźń (Atman), a więc to, co w naszym kręgu kulturowym nazywane jest wieczną duszą lub ostateczną tożsamością będącą wyrazem Boga w nas.

Przedstawiony powyżej model można oczywiście dalej uszczegóławiać dogłębnie analizując każdą z powłok. Wiedza ta została szczegółowo przedstawiona w pismach jogi. Nie jest jednak naszym celem ponowne dzielenie włosa na czworo i zgłębianie się w szczegóły któregoś z poziomów.

Bardzo ważne jest natomiast uświadomienie sobie dwóch kwestii.

Po pierwsze, że te trzy ciała z pięcioma powłokami przenikają się zarówno do wewnątrz, od skóry w głąb ciała aż po głębię naszej jaźni, jak i odwrotnie na zewnątrz, od jaźni do powierzchni skóry. Nie ma tu rozdziału pomiędzy ciało i umysł, jakiego często dokonujemy - moje "ja" jest tu gdzie głowa, a tam oto, gdzieś na dole jest moja stopa będąca ciałem fizycznym. Nie ma rozdziału między ciałem, umysłem a duchem i nie da się naszej egzystencji zrozumieć tylko w kategoriach czysto fizycznych. Znakomicie ujął to Aleksander Lowen w stwierdzeniu: "Nie, ciało nie jest naczyniem dla ducha, lecz duchem, który stał się ciałem". Wszystkie aspekty naszej egzystencji stanowią jedność i nie da się ich rozdzielić - to, co robisz z ciałem wpływa na twój umysł i ducha. I odwrotnie.

Po drugie - joga jest wiedzą wypływającą z praktyki i może stać się doświadczeniem każdego, kto ją praktykuje. Aby tak się stało musimy zintegrować wszystkie powłoki (kośa) w asanie. Przyjrzyjmy się temu bliżej.
Gdy rozpoczynamy praktykę jogi doświadczenie przyjmowania pozycji, a także wskazówki nauczyciela kierują nas przede wszystkim ku ciału fizycznemu. Odczuwamy wysiłek związany z rozciąganiem, wzmacnianiem, masowaniem mięśni i ścięgien. Dodatkowo pochłaniają nas techniczne aspekty ustawienia ciała w asanach, studiujemy ich geometrię, obserwujemy szczegóły. Ta praca jest konieczna, aby przywrócić wewnętrzną harmonię ciału. Podobnie jak rzeźbiarz musi poznać wewnętrzną strukturę drewna czy kamienia, by móc je właściwie obrobić i wydobyć naturalne piękno surowca w swym dziele. Nie możemy jednak na tym poprzestać. Aby pogłębić praktykę i zintegrować w pozycji subtelniejsze wymiary naszej egzystencji konieczny jest element, który Śri BKS Iyengar określa jako "etap refleksji". Mówi on: "Poprzez refleksję nad tym, które części ciała i umysłu pracują oraz do której części ciała umysł jeszcze nie wniknął, rozszerzamy penetrację umysłu na całe ciało".
Ważna jest świadomość, że umysł (manas) to nie tylko porządkowanie informacji przekazywanych przez zmysły, a więc nie tylko doświadczanie tego, jak każda część ciała ułożona jest w pozycji i czy znajduje się we właściwym miejscu i stanie. Umysł to także emocje pojawiające się w czasie praktyki. Jak już pisałem w pierwszej części, nasze emocje są przede wszystkim związane z ciałem.
Aby lepiej sobie to uświadomić przyjrzyjmy się niemowlętom. Każdy kto choć krótko przebywał z małymi dziećmi przyzna, że te istoty doświadczają bardzo silnych emocji. Jednocześnie nie mają jeszcze psychiki ani zdolności komunikacyjnych ukształtowanych na tyle, by powiedzieć o co im chodzi. Wszystkie stany emocjonalne wyrażają ciałem - płacząc, naprężając się, rozluźniając lub śmiejąc się. Proces uspołeczniania (wychowania) zakłada kontrolę nad emocjami. Kontrola lub inaczej mówiąc tłumienie ich odbywa się również przede wszystkim za pomocą ciała. Wzorzec wyrażania, kontrolowania czy też ogólnie radzenia sobie z emocjami jest więc zapisany w naszym ciele. Mechanizm tłumienia emocji na poziomie ciała szczegółowo opisał przytaczany tu już Aleksander Lowen.

Podczas praktyki jogi, gdy docierasz do zablokowanych miejsc w ciele, przyjmując pozycje, uwalniasz również emocje w nich skrywane. Niekiedy prowadząc sesję jogi, gdy tylko wypowiem nazwę pozycji widzę reakcje emocjonalne u moich uczniów. Niezmiernie się cieszą lub przeciwnie, wyrażają niechęć zanim jeszcze wejdą w nią. Zdarzyło mi się też obserwować silne pobudzenie i wzruszenie w trakcie sesji.

Refleksja nad asaną będzie więc oznaczała uświadomienie sobie i dostrzeżenie tych emocji - jakie by one nie były. Proces ten prowadzi do integracji wewnętrznej tych aspektów naszej psychiki, których nie byliśmy świadomi. Dalsze wypieranie ich z naszej świadomości na poziomie fizycznym oznacza blokowanie ciała. Odbywa się to przeważnie przez zwiększenie napięcia mięśniowego powodującego zahamowanie przepływu energii w tych miejscach. Proces uwalniania emocji z ciała zaistnieje tylko wtedy, gdy świadomie wejdziesz w praktykę asan.

Praktykując jogę, i to już od pierwszej wykonanej w życiu asany, doświadczamy zatem nie tylko ciała fizycznego, ale również emocji będących częścią powłoki psychologicznej (mano-maya-kośa). Ciało indywidualne (suksama- śarira) obejmuje również powłokę energii życiowej (prana-maya-kośa). Powłoka ta jest niezwykle istotna dla praktyki jogi. Prana jest energią przenikającą naszą całą rzeczywistość. Jest tym, co w każdej chwili oddechu łączy nas z całym światem. Można powiedzieć, że za pomocą oddechu wdychamy w każdej chwili cały wszechświat, a z wydechem tworzymy go na nowo. Tych, których nie przekonują te porównania proponuję na początek jedynie obserwację oddechu w całym ciele podczas wykonywania asan.

Oddech jednoczy ciało i umysł. Z jednej strony jest procesem fizjologicznym należącym do ciała, z drugiej poddaje się kontroli wolicjonalnej. Prana i umysł są związane ze sobą. Ta energia, jak stwierdzili mistrzowie jogi, jest podstawą, po której porusza się umysł. Dzięki pracy z praną poprzez kontrolowany oddech i ruchy skoordynowane z nim, jogin doprowadza umysł do równowagi. Zależność ta działa też odwrotnie, kiedy umysłem kieruje koncentracja, prana podąża za nim. Jeśli umysłem zawładną emocje, wtedy oddech podąża za nimi - zaobserwuj swój oddech, gdy jesteś w sytuacji stresowej, kiedy powoduje tobą lęk. Dlatego tak ważna jest praca z oddechem w jodze. Oddech jest kluczem do opanowania umysłu.

W etapie refleksji nad asaną przenikamy oddechem całe ciało. Wyciszamy w ten sposób umysł targany pragnieniami i otwieramy się na bezpośrednie doświadczanie, integrując w ten sposób najsubtelniejszy wymiar umysłu - vijna-maya-kośa. Odkrywamy naszą wewnętrzną intuicję (buddhi). Wchodzimy w obszar doświadczenia wymykającego się opisowi werbalnemu. Doświadczenia pozwalającego nam "widzieć" rzeczy takimi jakie są. Buddhi jest jak zwierciadło - odbija rzeczy bez oceniania, wartościowania, porównywania itp. Buddhi przejawia się również w działaniu, kiedy dokładnie wiemy co mamy robić, posługując się naszą wewnętrzną intuicją.

W praktyce jogi aspekt ten jest głębokim zintegrowaniem psychiki z pozycją. Jest wiedzą na temat asany, której szczegółów nie przekaże ci żaden nauczyciel. Dzięki takiej świadomej praktyce wiesz dokładnie jak głęboko możesz wejść w pozycję, aby harmonijnie odblokować i zintegrować wszystkie elementy i powłoki ciała tworząc, jak artysta doskonałe dzieło, - asanę będącą głębokim wyrazem twojej duszy. Jesteś wtedy twórcą dzieła, jak i samym dziełem. Kiedy znika ta dwoistość podmiotu i przedmiotu doświadczyć możesz jedności na najgłębszym poziomie (ananda-maya-kośa), jedności absolutnej i bezwarunkowej, jedności ciała i ducha. W stanie kontemplacji odkrywasz, że ciało jest duchem, tak jak odbicie w lustrze nie jest czymś oddzielnym, niezależnym - jest jedynie przejawem tego, co się w nim odbija.

Przejawem Najwyższego Ducha (purusza) nie mającym swej odrębnej tożsamości. Znika rozróżnienie między tym, co wewnętrzne i zewnętrzne - stajesz się jednością z otaczającym światem. Jak powiedział Budda Siakjamuni:
"Wejście w kontemplację na czas,
jaki mrówka potrzebuje, aby przejść od podstawy nosa
po jego koniec,
przyniesie większy postęp w drodze do urzeczywistnienia
niż całe życie spędzone na gromadzeniu pozytywnych czynów"

Idąc tym tropem zachęcam do uważnego pogłębiania praktyki nawet najprostszych pozycji jogi, a nie do gromadzenia na swym koncie coraz to nowych asan, które udało się wykonać. To jest droga do autentycznego urzeczywistnienia celu jogi, całkowitego zjednoczenia ciała, umysłu i ducha.

Piotr Künstler
Yogamudra - Pracownia Jogi
www.yogamudra.pl
Wyszukiwarka Wydarzeń

Organizujesz wydarzenie?
 Dodaj je do naszego kalendarza!

Filozofia Jogi
Polecamy
JOGA SKLEP - Akcesoria do Jogi
Filozofia Jogi
Inspiracje
Joga jest metodą naturalnego opanowania niepokoju myśli, który nie pozwala przebłysnąć prawdziwej naturze człowieka - Paramahansa Jogananda
Słowniczek
Pudźa

PUDŹA — jeden z 2 podstawowych obrzędów hinduizmu, służących do nawiązania kontaktu z bóstwem: 1) jadźńa, znana epoce wedyjskiej i wczesnym fazom hinduizmu, była obrzędem ofiarnym, w którym ofiary mające zjednać bogów powierzano ogniu, który przekazywał je nieobecnemu przy obrzędzie bogu; 2) pudźa, znana epoce...

Szukaj haseł na literę:
JOGA SKLEP - Akcesoria do Jogi
n
Wyszukiwarka Szkół Jogi

Partnerzy Portalu