Podstawowe zagadnienia związane z technikami relaksacyjnymi

Wstęp
Praca ma za zadanie przedstawić w postaci zwartej czym są spowodowane napięcia pojawiające się w organizmie człowieka, sposoby zwalczania tych napięć, a także omówić czym jest relaks, oraz jakie są najczęściej stosowane metody pozwalające go osiągnąć.

Źródła napięć pojawiających się w organizmie człowieka
Reagowanie na bodżce oraz rozwiązywanie zadań życiowych powodują kurczenie i rozciąganie się różnych grup mięśni organizmu a także długotrwałe stany ich napięć. Część pracy mięśni jest celowa a część nie.
Napięciu mięśni towarzyszy przepływ prądu elektrycznego we włóknach nerwowych, a to powoduje zużycie sił organizmu, jego energii.
Brak umiejętności rozlużniania niepotrzebnych napięć jest szkodliwa.
Najczęstsze powody napięć współczesnego człowieka to:
      - lęki, niepokoje wyobrażenia niebezpieczeństw,
      - nadmierna ambicja.
Niepotrzebne napięcia mięśni powstają wskutek:
      - nastawienia się na wykonanie zadania (Dubos),
      - wyobrażania sobie ruchu(diafragmy - Konorski).
Stany napięcia manifestują się między innymi poprzez:
      - poirytowanie, podekscytowanie, niecierpliwość,
      - płytki przerywany sen,
      - skurcze i tiki twarzy, drżenie rąk, nóg, palców, wykonywanie niecelowych ruchów,
      - przyspieszone bicie serca, wzrost ciśnienia krwi,
      - płytki oddech,
      - bóle głowy,
      - gwałtowne, nieproporcjonalne do bodźca reakcje,
      - uczucie ciągłego znużenia i zmęczenia,
      - spazmatyczne reakcje mięsni trzewnych (niestrawność, zatwardzenie, pieczenie w żołądku),
      - częste oddawanie moczu.

Czym jest relaks
W literaturze [1-5] można znaleźć różne definicje relaksu. Przeważnie definiuje się go następująco:
Relaks - rozluźnienie, odprężenie, zmniejszenie stanu mobilizacji organizmu.
Stan relaksu - przyjemny stan psychicznej i fizjologicznej demobilizacji, który odczuwa się subiektywnie jako wewnętrzny spokój (ciszę), odprężenie, pogodę, cichą radość, łagodną euforię, pogodzenie się ze sobą i światem.
Relaksacja, techniki relaksacyjne - to sposoby i metody uzyskiwania stanu relaksu.
Relaks - dowolne rozluźnianie określonych mięśni. Empirycznie zostało stwierdzone, że rozluźnienie napięcia mięśniowego daje w konsekwencji stan równowagi emocjonalnej i uspokojenie reakcji wegetatywnych. (J. Aleksandrowicz, S. Cwynar, A. Szyszko-Bohusz).
Relaks - zmniejszenie napięcia somatopsychicznego w całym ciele, a więc w mięśniach łącznie z trzewiami i psychiką. Uzyskuje się ten stan przez odpowiedni trening, który prowadzi do odczucia i uświadomienia sobie własnego ciała oraz uwolnienia się od napięć fizycznych i konfliktów psychicznych (S. Grochmal).
Aby technika relaksacji przyniosła efekty należy zwrócić uwagę na to, że w stanie relaksu:
      - zmniejszone jest napięcie mięśni,
      - zmniejszona jest aktywność układu sympatycznego,
      - zmniejszone jest tempo przemiany materii,
      - zmniejszony jest poziom kwasu mlekowego,
      - zwolniony i pogłębiony jest oddech przez co zmniejsza się zużycie tlenu przez organizm a serce pracuje oszczędniej,
      - rozszerzone są naczynia krwionośne,
      - pojawiają się fale alfa w korze mózgowej,
      - "wolniej" zużywa się organizm.
Wtedy występują korzyści z systematycznego wprowadzania organizmu w stan relaksu:
      - regeneracja organizmu w tym wielu jego układów (np. trawiennego, krążenia, oddechowego),
      - regeneracja psychiki,
      - złagodzenie napięć mięśni i napięć psychicznych,
      - poprawne funkcjonowanie pamięci,
      - poprawa uważności,
      - stabilizacja reakcji emocjonalnych,
      - poprawa mniemania o sobie, zwiększenie akceptacji siebie, zwiększenie zaufania do siebie,
      - zwiększenie poczucia własnej niezależności,
      - korzystne zmiany osobowości,
      - lepsze zrozumienie siebie i ludzi,
      - nabranie dystansu do spraw błahych uważanych za ważne.

Techniki relaksacyjne
W praktyce można spotkać różne odmiany treningów relaksacyjnych, które doprowadzają do stanu relaksu:
      - poprzez układy ćwiczeń fizycznych (metoda Jacobsona, hatha joga),
      - poprzez autosugestię (trening autogenny Schultza),
      - poprzez ćwiczenia wyobraźni (wizualizacja),
      - poprzez ćwiczenia koncentracji.
Najbardziej popularnymi technikami relaksacji są metoda Jacobsona i metoda Schultza zwana także treningiem autogennym.
Etapy nauki relaksu według metody Jacobsona:
      A. wykonywanie celowych ruchów aby napinać i rozluźniać określone grupy mięśni,
      B. nauczenie się odczuwania wrażeń płynących z mięśnia napiętego i rozluźnionego,
      C. wyuczenie się nawyku rozluźniania mięśni.
Metoda Schultza.
Metoda oddziaływania na własny organizm i życie psychiczne przez wyzwolenie u siebie reakcji odprężenia i koncentracji. Wprowadza się ją poprzez stosowanie 4 etapów ćwiczeń:
      A. przyjęcie odpowiedniej pozycji ciała,
      B. koncentracja na reakcjach własnego organizmu i życia psychicznego,
      C. umiejętność sterowania reakcjami własnego organizmu i życia psychicznego,
      D. umiejętność przekształcenia i formowania własnej osobowości zgodnie ze świadomymi celami i zamiarami.
W praktyce uczy się jej w następującej kolejności:
      - odczucie ciężaru ciała,
      - odczucie ciepła ciała,
      - uspokojenie pracy serca,
      - uspokojenie oddechu,
      - odczucie ciepła w okolicy splotu słonecznego
      - odczucie chłodu na czole.

Zakończenie
Celem pracy było usystematyzowanie podstawowych pojęć związanych z technikami relaksacyjnymi a także skondensowany opis zjawisk związanych z napięciami pojawiającymi się w ciele człowieka. Aby zwalczyć napięcia trzeba cały czas zwracać uwagę na niwelowanie naprężeń w swoim ciele co można osiągnąć stosując dwie wspomniane metody relaksacji, ale w każdej chwili a nie tylko od przypadku do przypadku. 

Literatura:
1. S. Grochmal (redakcja), Ćwiczenia relaksowo - koncentrujące, PZWL, W-wa 1993.
2. L. Kulmatycki, Lekcja relaksacji, Wydawnictwo AWF Wrocław, 2002.
3. L. Kulmatycki, Stres i joga, Książka i wiedza, W-wa, 1999.
4. S. Siek, Relaks i autosugestia, KAW, W-wa, 1986.
5. S. Siek, Twoja odpowiedź na stres, Wydawnictwo Wrocławskie, 1998.