Yoga i Ayurweda – wykład Geety Iyengar. Część I

 

Choroba 
Z punktu widzenia Ayurvedy, zdrowie jest stanem metabolicznej równowagi w psycho-somatycznym organizmie ludzkim, który należy podtrzymać i przywracać do równowagi w przypadku występowania zakłóceń.
W jednym z tekstów Ayurvedyjskich autorstwa Vagbhat znajdziemy następującą definicję zdrowia: „rogastu dosavaisamyam, dosasamyam arogata”, co oznacza „nierównowaga dos jest nazwana chorobą, ekuilibrum dos jest stanem nie-choroby albo wolności od chorób”. Wynika z tego, że zdrowie i choroba są zdefiniowane odpowiednio jako przyjemność i ból. 
Z punktu widzenia Yogi, znajdziemy następujące definicje choroby wg. Susruty: „Tadduhkhah samyoga vyadhayah ucchyante” co oznacza „Utożsamianie się z doświadczeniem bólu jest nazwana vyadhi – chorobą”.
Ayurveda uważa, że podstawą chorób są ciało i umysł, natomiast Yoga uważa, że podstawy choroby to ciało i citta (świadomość). Ayurveda mówi, że gdy nastąpi nierównowaga pomiędzy vata, pitta a kapha, powstaje choroba fizyczna; natomiast, gdy rajas i tamas tracą równowagę powstaje choroba psychiczna. Z drugiej strona Yoga uważa, że korzenie choroby tkwią w citta (świadomości) i należy tam pracować aby usunąć chorobę.
W tym sensie zakres i sposoby leczenia przedstawione w nauce jogicznej są szersze i głębsze niż te ayurvedyczne.
Ayurveda uważa, że zdrowie jest dobrze zrównoważonym metabolizmem oraz szczęśliwym dobrostanem.
Yoga definiuje zdrowie, jako stan gdzie konstytucyjne jakości citta (triguna samyavastha) są dobrze zrównoważone, gdy citta przestaje się poruszać albo zostaje powściągana. Yoga ma na celu powstrzymanie od kontaktu Purusa z Prakrti, jako,  że  utożsamianie widza (Purusa) z widzianym (Prakrti) jest uważane za źródło cierpienia.
Podsumowując, znaczenie zdrowia w Yodze to:
1. Zniesienie chorób od ciała i citta,
2. Zniesienie zmartwień,
3. Kontrola nad poruszeniami umysłu – citta,
4. Uwolnienie się od pętli akcji i reakcji.
Ayurveda zajmuje się ciałem i umysłem, Yoga świadomością i duszą.

 

Równowaga w praktyce
Guruji, nie toleruje zgiętych kolan albo krzywych nóg w pozycjach stojących, staniu na głowie itd. I dlatego, jeśli kolana są zgięte, może się zdarzyć że zostaniecie uderzeni przez niego w tą część nogi która jest apatyczna. Niektórzy z Was mogą poczuć, że ego boli podczas takiego procesu. Nogi są miejscem kumulacji tamo-guna oraz regionem gdzie dominuje element ziemi, który z natury jest masywny i dlatego nogi stanowią solidną podporę dla ciała. Więc nogi są kontrolowane przez tamo-guna, bogatą w element ziemi i należą do strefy kontrolowanej prezez vatę.
Będąc jednym z głównych narzędzi ruchu, muszą one zostać przemienione ze stanu inercji w stan akcji, z tępoty i stłumienia do ostrości.
Dlatego Guruji mówi, że „ci co mają tępe nogi, mają tępy mózg”, jeśli nogi śpią, tak robi całe ciało. Guruji odróżnia asanę sattviczną od tamasowej, on nie chce pozycji trwałej „sthira„ i wygodnej „sukha” pełnej otępienia (tamo-guna). Poprzez stosowanie odpowiednich technik, on najpierw przemienia asanę tamasową w radżasową.
Na początku następuje dużo ruchu i należy robić dużo poprawek. Guruji mówi, że intelekt praktykującego ma być jak ryba, nieustannie łagodnie dryfujący, dążący do prawdziwego szczytu rajo-guna, który jest już bardzo blisko sattva-guna.
Kiedy wszystkie potrzebne dostosowania i korekty zostaną zrobione, nieruchomość sama przyjdzie. Asana wibrująca staje się spokojna, opanowana i zrównoważona, staje się sattviczna.
Każda rzecz we wszechświecie zawiera elementy sattva, rajas i tamas w rożnych proporcjach.
Zgodnie z powyższym przykładem każda asana może zostać przekształcona na asanę satwiczną poprzez reorganizację trzech gun i trzech dos.
Kluczowe do osiągnięcia oczekiwanych wyników jest używanie różnych metod i sposobów do praktyki asan i pranayamy, na rożnych poziomach i różnych płaszczyznach. Sposób praktyki asan różni się w zależności od naszych warunków fizycznych, psychicznych i umysłowych. Dlatego Guruji stosuje bardzo różnorodne podejścia, metody i techniki nauczania. Uczeń może być ospały, aktywny, nadaktywny, pasywny, energiczny, albo bez energii, zmienny i niestały lub stabilny i opanowany, zaniepokojony lub spokojny, czuły lub nieczuły, chory albo zdrowy. Oceniając funkcjonowanie trzech gun i trzech dos, Guruji może dokonać zmiany w praktyce ucznia. Perfekcja w praktyce asan zostanie osiągnięta, kiedy nastąpi utrzymanie równowagi pomiędzy trzema gunami i trzema dosami.
Patanjali mówi: „Tatah dvandva anabhighatah” – „pary przeciwieństw przestają istnieć”.
Dzięki asanom możemy osiągać ten stan bezwysiłkowy kiedy asany są zrobione na najwyższym poziomie sattva-guna, co prowadzi do „samapatti” – stopienia się z duchem wszechświata.
Często ludzie cierpią z braku energii, braku wiary w sobie, słabości, drżenia itp. W takich przypadkach należy praktykować pozycje odwrócone (cykle sirsasana i sarvangasana) oraz wygięcia do tyłu.
Klatka piersiowa jest miejscem chronionym przez kapha i pod wpływem sattva–guna. Wtedy pitta ucznia będzie wzmacniać jego siłę woli, zwiększa pogodę ducha i odwagę, natomiast element kapha wspiera i schładza ten obszar ciała. Z tego względu asany zrobione z odpowiednim otwarciem klatki piersiowej dają energię, odwagę i radość.
Dla tych, którzy są mentalnie i emocjonalnie zaniepokojeni, jest zalecana savasana z użyciem pomocy do podniesienia klatki piersiowej, podparcia głowy i dodatkowym ciężarem na udach. Wtedy vata na nogach osłabia się, drżenie ustępuje pod wpływem zwiększonego elementu tama-guna w formie dodatkowego ciężaru.
Brak pitta powoduje zapadnięcie klatki piersiowej, więc pomoce powinny być używane do usunięcia wgłębienia i zapadnięcia klatki oraz do przywrócenia równowagi.

 

Prawdziwa medytacja ma przewagę sattva-guna
W dzisiejszych czasach częstym podejściem do nauki medytacji jest, aby podczas medytacji uczeń siedział w dowolnej wygodnej pozycji. Nieważne, czy kręgosłup jest wydłużony, czy klatka piersiowa jest zapadnięta albo czy głowa wisi w dół. Kiedy ciało jest luźne, pozycja jest uważana za komfortową. Jednak taki sposób ułożenia ciała wskazuje na dominację tamo-guny. Medytacja z natury jest sattviczna, a osoba medytująca potrzebuje dużej ilości sattva-guna aby medytować. Jeżeli spojrzymy na obrazy przedstawiające Buddhę, Mahavirę, Awarę i innych mędrców, zauważamy, że oni siedzą idealnie wyprostowani. Rzeźby mędrców w jaskiniach w Ellora, pokazują bardzo jasno jak praktykujący medytację powinni siedzieć. W Upanisadach i Bhagvad Gita także znajdziemy wzmianki o tym, aby podczas medytacji siedzieć prosto. To wszystko jasno wskazuje, że wydłużony kręgosłup jest niezbędny do medytacji.
Aby siedzieć w medytacji, apana vayu w nogach powinna zostać stabilna a tamo-guna powinna dostarczać potrzebne wsparcie dla rajo-guna, tak, aby ta mogła być aktywna i zapewniała wyprostowaną postawę ciała. Jednocześnie, apana w dolnym brzuchu nie powinna schodzić w dół, ale powinna się wznieść poprzez tamo-guna, żeby dać stabilność.
Płomienna pitta zapewnia nie tylko niezbędną siłę woli potrzebną do medytacji, ale także świadomość intuicyjną, którą musimy uruchomić do medytacji. Pitta powstrzymuje obniżenie się świadomości, co jest niezbędne, aby citta pozostała nienaruszona. Dlatego, aby uczeń był uważny, klatka piersiowa musi być podniesiona. Wtedy jego własna wola skieruje go do medytacji. Jako, że rajo-guna kontroluje tułów, praktykujący medytację musi stale trzymać podniesioną klatkę piersiową i „palący się ogień”.
Głowa jest siedzibą sattva-guna, która prowadzi osobę medytującą poprzez proces medytacji. Żadna medytacja nie jest możliwa bez dominacji sattva-guna, sattva jest zawsze przeważająca w medytacji, dlatego głowa jest trzymana w sposób nieruchomy, opanowany i stabilny. Dodatkowo Bhagvad Gita mówi „Disaschanavalokayan”, co oznacza „bez oglądania się dookoła”.
Jako, że głowa jest siedzibą zmysłów percepcji i mózgu, rajo-guna zawarta w nich jest skłonna do pulsowania i przeszkadzania. Zmysły percepcji są zazwyczaj niespokojne i ruchome, dlatego głowa podczas medytacji musi być trzymana stabilnie, równo i spokojnie (santa) aby skierować zmysły i inteligencję do ich źródła.
Wisząca głowa może pozostać spokojna, jednak nie jest ani bystra, ani inteligentna. Bystrość i inteligencja pochodzą z sattva-guny i są utrzymane poprzez prawidłową postawę, tj. siad z wydłużonym kręgosłupem, z głową odpowiednio balansowaną na szyi. Cały proces medytacji jest uzależniony od sattva-guna.

 

Pranayama
Wielu ludzi zastanawia się, dlaczego jest tak dużo rodzajów pranayamy i dlaczego wymaga się praktykowania ich wszystkich. Pranayama usuwa zasłonę pokrywającą światło mądrości i poznania.
Pranayama często jest definiowana jako spotkanie i połączenie prany i apany. Inna definicja pranayamy: jest to metoda ,dzięki której prana, energia życiowa, jest pobudzona, rozszerzona i rozkwita. Wzmocniona energia życiowa jest uregulowana, wysubtelniona i wysublimowana, także dalsza praktyka Yogi prowadzi praktykującego do samadhi. W celu ożywienia i wzogacenia każdej prany (vayu) w ciele, używane są różne rodzaje pranayamy. Na przykład, podczas viloma-pranayama, praktycznie cała praca sprowadza się albo do przerywanego wdechu, albo do przerywanego wydechu, w fazach, na zmianę lub jednocześnie.
Kiedy zaczynamy tę praktykę, zauważamy że ani wdech, ani wydech nie mają dużej głębokości, że oddychanie jest płytkie i na powierzchni klatki piersiowej.
Przy kontynuacji praktyki viloma, głębokość i długość oddechu stopniowo zwiększa się, przenikając coraz głębsze poziomy ciała. Na początku wymiana następuje pomiędzy prana i udana, potem pomiędzy prana i vyana, następnie pomiędzy prana i samana i ostatecznie pomiędzy prana i apana.
Podczas wydechu następuję wymiana w odwrotnym kierunku, apana musi spotkać się z praną. Wymiana zaczyna się pomiędzy apana i samana, samana i vyana, vyana i udana a na koniec pomiędzy apana i prana.
Prawie dla wszystkich praktykujących jest to bardzo trudna praktyka, dlatego, że nie jest łatwo obudzić i aktywizować różne części ciała które są pod kontrolą różnych pran.
Różne pranayamy działają na różne sposoby w celu osiągania szerokości, głębokości i efektywności. Różne rodzaje pranayamy dotykają każdy strzępek i zakamarek ciała, umysłu i inteligencji i specyficznie oddziałują na moralnym, fizycznym, psychologicznym i duchowym poziomie.
W ten sposób przynoszą zdrowie, blask, energię, doskonałość, jasność, czystość i wspomagają ewolucję praktykującego.
Według Ayurvedy, normalne oddychanie jest wymianą pomiędzy praną a udana: wdech jest zrobiony z praną, wydech z udaną. Oddychanie pranayamiczne powoduje wymianę wszystkich pięciu vayu, gdzie w końcowym etapie spotykają się prana i apana. Wdech (puraka) jest apana-kriya, a wydech (rechaka) prana-kriya.

Cdn

Tłumaczenie i opracowanie Rosela Ciko.
Autorka jest uczestniczką kursu nauczycielskiego u Romka Grzeszykowskiego oraz współzałożycielką projektu Joga Kulturalna, propagującego jogę w domach kultury w Warszawie